Zastosowanie ciast w żywieniu

Ciasta podaje się do wszystkich posiłków w ciągu dnia. Określone wypieki związane są również z dorocznymi uroczystościami. Charakter posiłku warunkuje rodzaj podawanego ciasta. Mniej słodkie wypieki drożdżowe jada się na pierwsze lub drugie śniadanie, podwieczorek i kolację, drobne słone wyroby z różnych rodzajów ciast — jako dodatek do zup lub na zimną czy gorącą przekąskę. Małe słodkie ciasteczka podawane są do lodów, kompotów czy kremów, ciastka z owocami (babeczki, ptysie lub jabłka w szlafrokach) to ulubiony deser w lecie i jesienią. Kawałek babki czy placka chętnie jest spożywany przez cały rok po południu do kawy czy herbaty.

Ciasta mają ponadto szerokie zastosowanie w żywieniu okazjonalnym. Trudno sobie bez nich wyobrazić różne rodzinne uroczystości czy święta. Genezy popularności wielu z tradycyjnych wypieków polskich trzeba szukać w dawnych wiekach, kiedy miały one często znaczenie obrzędowe. Stąd zwyczaj używania np. maku, który symbolizował obfitość wszelakich dóbr i płodność. Stąd określony kształt wieńców i kołaczy weselnych. Dziś — gdy liczymy kalorie, zastanawiamy się nad wartością odżywczą spożywanych potraw, a wiele produktów spożywczych jest niedostępnych, te powiązania z tradycją uchodzą naszej uwadze. Ale i obecnie każda gospodyni piecze na Boże Narodzenie makowce i pierniki, smaży w karnawale pączki i faworki i przygotowuje na Wielkanoc mazurki.

Ciasta są bezsprzecznie kaloryczne, ale niektóre cechuje również dość wysoka wartość odżywcza, zwłaszcza jeśli w ich skład wchodzą sery i owoce. Niewskazane dla osób z nadwagą, cierpiących na schorzenia przewodu pokarmowego, cukrzycę i miażdżycę, są natomiast dozwolone dla osób o normalnej tuszy, dla młodzieży i dla dzieci, będących ich wielkimi amatorami. Na pewno zdrowiej jest dać dziecku kawałek ciasta, które wnosi — poza węglowodanami i tłuszczem — także białko, składniki mineralne i trochę witamin, niż cukierki, zawierające tylko tzw. puste kalorie.

Kalorie słodkich wypieków

Trzeba jednak pamiętać, że — w porównaniu z porcją Chleba posmarowanego masłem (tj. 100 g chleba + 10 g masła), która dostarcza ok. 325 kcal (1358 kJ):

100 g babki, drożdżowej – 379 kcal (1586 kJ),
100 g placka z kruszonką- 422 kcal (1766 kJ),
100 g makowca- 351 kcal (1469 kJ),
100 g pączków- 378 kcal (1582 kJ),
100 g sernika na kruchym cieście- 275 kcal (1151 kJ),
100 g jabłecznika na kruchym cieście- 289 kcal (1209 kJ),
100 g napoleonek z ciasta francuskiego- 328 kcal (1372 kJ),
100 g ptysiów ze śmietaną- 333 kcal (1393 kJ),
100 g babki piaskowej- 422 kcal (1807 kJ),
100 g keksu z owocami- 377 kcal (1577 kJ),
100 g ciasta biszkoptowego ze świeżymi owocami – 214 kcal (895 kJ),
100 g tortu z kremem (zależnie od składu recepturowego)- 388—494 kcal (1623—2067 kJ).

Przy wyborze przepisu ważną sprawą jest uwzględnienie pory roku i podaży na rynku sezonowych produktów. W okresie letnim i wczesno-jesiennym szczególnie preferujemy lekkie, niskokaloryczne ciasta. Duże zastosowanie mają tu ciasta drożdżowe lub półkruche pieczone z owocami, różne placki obłożone surowymi owocami i zalane galaretką itp. Należy tu przypomnieć, że wartość witaminowa świeżych owoców jest wyższa niż pieczonych razem z ciastem. W tym okresie powinno się też zastępować kremy maślane w tortach — bitą śmietanką, zaparzanymi pianami, przecieranymi owocami, a także do przybierania ciast i do ich przekładania używać surowych owoców.

Wiadomo, że konieczne jest zharmonizowanie całego jadłospisu w taki sposób, by był pełnowartościowy. Nie zawsze się to udaje, zwłaszcza przy trudnościach rynkowych. Dużą pomocą w tym mogą być ciasta z dodatkiem sera czy jaj, bowiem oba te produkty stanowią cenne uzupełnienie pod względem białkowym posiłku ubogiego w ten składnik. Dodatek ciasta do posiłku może również wyrównać jego wartość kaloryczną.